Basis van de vrouwelijke hormooncyclus

Zoals ik laatst al schreef heb ik verschillende bijwerkingen ervaren van mijn koperspiraal en mijn nieuw verkregen hormooncyclus. Deze vinden (waarschijnlijk) allemaal hun basis in mijn hormoonhuishouding die na 8 jaar ineens weer op gang moest komen. Om te achterhalen waar mijn problemen vandaan komen ben ik in de vrouwelijke hormooncyclus gedoken. Binnenkort kun je ook berichten verwachten over hoe je deze kennis kunt inzetten om bijvoorbeeld hormonale slapeloosheid, schimmelinfecties en PMS te verminderen of zelfs voorkomen.

Tijdens het schrijven van dit bericht had ik ineens een ingeving: wat als dit die Mirenacrash is waar ik in het begin best bang voor was? Zou het kunnen dat ik hier pas na een jaar echt last van begin te krijgen? Dan zou het kunnen helpen om de tips die ik daar schreef weer eens door te nemen…. Food for thought.

Hormooncyclus van de vrouw

Om te beginnen ga ik uitleggen welke hormonen de grootste rol spelen in de maandelijkse cyclus van de vrouw en welke gevolgen het heeft als je veel of juist weinig van dit hormoon hebt.

Oestrogeen

Oestrogeen heeft invloed op drie belangrijke andere hormonen in je lichaam: serotonine (gelukshormoon), endorfine (verhoogt pijngrens) en oxytocine (knuffelhormoon) – . Heb je dus meer oestrogeen, dan heb je ook meer van deze stofjes.
Oestrogeen is verantwoordelijk voor groei, onderhoud en herstel van weefsel. Het zorgt er onder anderen voor dat je lichaam in de pubertijd begint te veranderen – borstvorming, menstruatie en het uitdijen van het bekken.

Hoog

Heb je voldoende oestrogeen, dan heb je dus ook voldoende van serotonine (gelukshormoon), endorfine (verhoogt pijngrens) en oxytocine (knuffelhormoon). Daardoor zal jij je vrolijk en energiek voelen.

Het kan echter ook voorkomen dat je te veel oestrogeen hebt. Dit wordt ook wel oestrogeendominatie genoemd (lees hier meer). Je kunt de volgende klachten ervaren:

• Regelmatig last hebben van pijnlijke borsten
• Last van vleesbomen
• PMS-klachten
• Cysten in de borsten en eierstokken
• Vocht vasthouden
• Aankomen in gewicht
• Opgeblazen gevoel
• Laag libido
• Regelmatig terugkomende candida infecties
• Vermoeidheid en last van slapeloosheid
• Hevige menstruatieklachten
• Onregelmatige menstruatie
• Vaak last van migraine, vooral rond de menstruatie
• Endometriose en afwijkingen in de uitstrijkjes
• Problemen met het geheugen
• Paniekaanvallen/nervositeit

Oorzaken en voorkomen

Een te veel aan oestrogeen kan komen door een tekort aan progesteron, het hormoon dat je oestrogeenspiegel in balans houdt. Ook maak je bij veel stress meer oestrogeen aan.
Een ander hormoon dat je oestrogeenspiegel omlaag brengt is melatonine (slaaphormoon). Werk je veel nachtdiensten, dan kan dat flinke invloed op je hormonhuishouding hebben.

Een teveel aan oestrogeen kan je met je dieet verlagen door minder vet en meer koolhydraten te eten.
Heb je last van overgewicht, dan kan het helpen om af te vallen. In vetweefsel zit namelijk het enzym aromatase, dat zorgt voor een omzetting van testosteron in oestrogeen. Meer vetweefsel zorgt dus voor meer van dit enzym.

Wanneer je alcohol gedronken hebt, breekt de lever dit liever af dan het teveel aan oestrogeen. Drink je dus minder alcohol, dan kan er meer oestrogeen afgebroken worden, waardoor het overschot kleiner wordt.

Laag

Het komt minder voor dat een overschot aan oestrogeen, maar is zeker niet onmogelijk. De volgende symptomen kunnen optreden als je te weinig oestrogeen hebt:

• Steeds een hongerig gevoel 
• Droogheid van de mond, huid en vagina (eigenlijk alle slijmvliezen)
• Moeilijk zwanger worden 
• Je voelt je neerslachtig
• Je hebt moodswings 
• Botontkalking 
• Opvliegers en nachtelijk zweten 
• Ontregelde slaap
• Constante vermoeidheid
• Jeuk 
• Allergieën
• Verminderd- of onvruchtbaar (Bron)
• Vatbaar voor schimmelinfectie

Oorzaken en voorkomen

Een te kort aan oestrogeen kan komen door een teveel aan progesteron.

Waar je een teveel aan oestrogeen kunt verlagen door minder vet te eten, kan je het logischerwijs verhogen door meer vet te eten. Ook kan het helpen om cafeïne en gluten te vermijden en lijnzaad en magnesium toe te voegen aan je dieet.

Progesteron

Progesteron zorgt er onder anderen voor dat je oestrogeenniveau in balans blijft. Te weinig oestrogeen is niet fijn, maar te veel moet je ook niet hebben. Meer progesteron = minder oestrogeen. Meisjes in de puberteit, te zware vrouwen en vrouwen met een hoge bloeddruk hebben minder progesteron en dus meer oestrogeen.

Progesteron is ook het hormoon dat er in hormonale anticonceptie voor zorgt dat je geen eisprong hebt. Stop je dus met die anticonceptie, dan ontstaat er een groot gat in je progesteronproductie dat je lichaam zelf weer moet leren op te vullen.

De symptomen van een tekort aan progesteron komen daarom overeen met die van een te veel aan oestrogeen en vise versa.

Progesteron verhogen

De belangrijkste manier om progesteron te verhogen is vermijding van stress. Probeer stressvolle situaties te relativeren, bijvoorbeeld door er met iemand over te praten of door vooraf uit te zoeken wat er gaat gebeuren. Ook kunnen meditatie en mindfulness helpen, maar er is natuurlijk ook niets mis met een kop thee en een goed boek.

Zink zorgt er voor dat de eierstokken meer progesteron gaan aanmaken. Heb je een koperspiraal, dan kan het goed voorkomen dat je zink en koper uit balans zijn. Een supplement kan helpen, maar ook voedingsmiddelen als rundvlees, eigeel, pecannoten, pompoenpitten en gember bevatten veel zink.

Lekker tegenstrijdig met het advies om oestrogeen te verlagen, maar je lichaam kan meer progesteron aanmaken als je meer vet eet. Ik denk dat het in dit geval van belang is om zowel vet als koolhydraten te eten, in plaats van een dieet dat hoog is in slechts 1 van de 2.

Verschillende vitamines en mineralen: B6, C, Magnesium. (bron)

Testosteron

Testosteron staat bekend als het seks hormoon. Normaal wordt dit hormoon met mannen geassocieerd, maar vrouwen hebben het ook in kleine mate. Vlak voor en tijdens je eisprong wordt er wat meer aangemaakt. Dit zorgt er voor dat je rond deze tijd van je hormooncyclus meer zin in seks hebt; dat eitje moet namelijk bevrucht worden, als je het je lichaam vraagt ;).

Hoog

Een teveel aan testosteron kan zorgen voor overbeharing. Bijvoorbeeld op de bovenlip, kin en navelstreek.
Daarnaast kan het zorgen voor een overmaat aan seksuele drang en opvliegerigheid. Ook kan je een rusteloos gevoel hebben en last van slapeloosheid.

Laag

Heb je een laag testosterongehalte, dan zal je een laag libido hebben. Ook kan een tekort leiden tot haarverlies. Ook zal je moeite hebben met het opbouwen van spieren en kan je last krijgen van vermoeidheid, depressie en verminderde motivatie.
Oestrogeendominantie kan een oorzaak zijn van een tekort in testosteron.

Erachter komen of je tekorten of overschotten hebt

Het fijne bij dit soort lijstjes is dat de symptomen van een overschot vaak overlappen. Waar heb je nou écht last van? Dit lijstje van Rineke Dijkinga heeft mij veel inzicht geboden. Kom je er echt niet uit, dan kan je natuurlijk altijd naar de huisarts gaan.

De rol van de hormonen

Heb je een natuurlijke hormooncyclus, bijvoorbeeld omdat je een koperspiraal hebt of helemaal geen anticonceptie gebruikt, dan ziet die er grofweg zo uit:

Deel 1 van de folliculaire fase (dag 1-7)

Je cyclus begint op de eerste dag van je menstruatie. We zien van dag 1 t/m 7 dat alle hormonen laag staan. Dat zorgt dan ook voor het trage, neerslachtige gevoel dat je tijdens je menstruatie voelt. Je hebt waarschijnlijk last van symptomen die bij verschillende tekorten of overschotten horen.

Probeer geen roofbouw op je lichaam te plegen. Doe rustig met alcohol en zware sport. Eet veel vitamines en zorg voor optimale slaapcondities.

Deel 2 van de folliculaire fase (dag 8-14)

In week twee beginnen de hormonen te klimmen, vooral oestrogeen. Dat hormoon zorgt er onder anderen voor dat je eitje rijpt en dat de baarmoeder zich klaarmaakt voor een zwangerschap.
Hierdoor voel je je vrolijk en energiek. Het kan echter voorkomen dat je te veel oestrogeen aanmaakt, je kunt dan last krijgen van de verschillende symptomen die daarbij horen.

De eisprong (dag 14)

Op de dag van je eisprong is oestrogeen al iets aan het dalen, terwijl het testosteron bijna op zijn hoogste punt komt. Je hebt waarschijnlijk zin in seks, want dat eitje moet natuurlijk bevrucht worden 😉 Het kan trouwens voorkomen dat je op de dag van je eisprong wat bloed verliest en krampen voelt. Niets om je zorgen over te maken!

Deel 1 van de lutheale fase (dag 15-21)

Al je hormonen maken een flinke dip door. Door deze extreme dip kan je je wederom en neerslachtig voelen.
Aan het einde van deel 1 stijgen progesteron en oestrogeen weer, maar nu in een andere balans. Je hebt meer progesteron dan oestrogeen. Je zou daardoor geen last moeten hebben van de symptomen die bij een oestrogeendominantie horen, maar het kan wel voorkomen.

Je zou halverwege de week weer een energieke opleving kunnen hebben.

Deel 2 van de lutheale fase (dag 22-28)

Het testosteron stijgt weer iets naar het einde van je menstruatie toe – de reden dat je vlak voor je menstruatie weer ontzettend veel zin kan hebben. Progesteron en oestrogeen nemen echter een flinke duikvlucht, met meer neerslachtigheid en vermoeidheid tot gevolg. Ook kan je last krijgen van PMS symptomen, zoals opgezwollen borsten, hoofdpijn, opgeblazen gevoel en moodswings. Doe rustig aan in deze periode. Plan bijvoorbeeld geen nieuwe projecten in deze periode en focus op onderhoud van je huidige projecten.

Dit kan je met deze informatie

Met de informatie in dit bericht kan je achterhalen waar jouw klachten vandaan komen en wat je eventueel kunt doen om ze te verminderen/voorkomen. Heb jij bijvoorbeeld op een bepaald punt in je cyclus altijd een slapeloze nacht of schimmelinfectie, dan weet je nu dat dat door je hormonen kan komen. Dit biedt jou de mogelijkheid om er wat aan te doen!

Het kennen van je hormooncyclus zorgt voor meer begrip van je eigen lichaam en dat je je voor kunt bereiden op eventuele nare of vrolijke gevoelens. Zo zorg je voor een beter resultaat over het algemeen. Je weet nu bijvoorbeeld dat het in de lutheale fase onverstandig is om nieuwe projecten te starten, omdat de kans groot is dat je sneller vermoeid en geïrriteerd bent.

---

Zo, dat was hem helemaal. Een complete overview van de vrouwelijke hormooncyclus en de invloed van verschillende hormonen. Ik schreef dit bericht vooral om voor mezelf alles op een rijtje te zetten, maar hopelijk heb jij er ook wat aan!

Liefs, Mariska

Kleine disclaimer

Ik ben geen dokter! De informatie die ik gebruik komt wel zo veel mogelijk van betrouwbare bronnen, maar ik heb niet de achtergrondkennis om te kunnen beoordelen of het ook echt waar is. Dit zijn de dingen die ik zelf ga proberen om mijn hormonen in balans te krijgen en mezelf te ondersteunen. Heb je grote last van slapeloosheid en belemmert het je in het dagelijks leven? Ga dan altijd naar de huisarts!